Enfeksiyöz Bronşitis aşılarının kuluçka sprey uygulamasında ne kadar etkiliyiz?

11 Nisan 2019

Enfeksiyöz Bronşitis aşılarının kuluçka sprey uygulamasında ne kadar etkiliyiz?

Enfeksiyöz Bronşitis’e karşı korunma kanatlı endüstrisinde sürekli bir sorundur. İşçilik ve maliyet düşünüldüğünde bu süreçteki ilk adım, kuluçkahanelerin sprey yöntemi ile aşılanması ile birlikte uygun sprey kabini kullanımı adına eğitimin ve izlemenin yapılmasıdır.

Kanatlı Enfeksiyöz Bronşitisi (IB), tavuklarda oldukça bulaşıcı bir üst solunum yolu hastalığıdır. Hastalık, düşük büyüme performansı, yumurta veriminde azalma, sekonder enfeksiyonlara yatkınlık ve ıskarta oranında artış nedeniyle dünya genelinde kanatlı endüstrisinde önemli ekonomik kayıplara neden olur. Etken Coronaviridae ailesinden bir Gamakoronavirüs’dür. Virüsün dünya genelinde bir düzine serotipi ve yüzlerce varyantı bulunmaktadır.

Bazı IBV serotipleri dağılım olarak dünya çapındadır; Massachusetts (Mass), 793B, QX ve Q1 Avrupa, Asya ve Güney Amerika’daki neredeyse kanatlı üretiminin yapıldığı tüm alanlarda bulunmaktadır. Diğer taraftan, bazı serotiplerin dağılımı oldukça bölgeseldir; örneğin Arkansas (Ark) serotipi neredeyse sadece Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunur. Bazı serotipler hızla ve yüksek etkinlikle yayılırken, diğerlerinin belli bölgelere ya da ülkelere sınırlı kalmasının nedeni tam olarak anlaşılmamıştır ancak tüm serotiplerin bulaşma için gerekli olan yüksek enfeksiyöz niteliğe sahip olduğu söylenebilir.

Ticari yönlü üretilen tavukların çoğu, attenüe canlı ve/veya inaktif aşılar kullanılarak enfeksiyona karşı aşılanırlar. Her gün üretim yapılan kanatlı populasyonu düşünüldüğünde tavukları bireysel olarak aşılamak hem işçilik, hem de maliyet açısından mümkün değildir. Bu nedenle canlı attenüe IBV aşıları, ticari olarak mevcut sprey kabinleri kullanılarak kuluçkahanede kalın sprey yöntemi ile verilir, inaktif aşılar ise yalnızca damızlık ve yumurtacı tavuklar gibi uzun ömürlü hayvanlarda intramusküler enjeksiyonla yapılır.Az gelişmiş bölgelerdeki ekipman teknolojisi gelişmiş ülkelerle aynı olmasa da, sprey aşılamanın arkasındaki konsept ve nihai sonuç, teknolojiden bağımsız olarak aynıdır.

Tüm mevcut sprey kabinleri, bir tank ya da plastik dilüent ambalajı şeklinde olabilen bir aşı haznesinden oluşur. Aşı, tedarikçi firma ve entegre veterinerlerinin talimatlarına göre hazırlanır ve kuluçkahanenin üretim yapılan bölümünde bulunan aşı haznelerine yerleştirilir. Aşı haznesine bağlı olan bir şırınga (ya da şırınga seti), aşıyı hazneden çekip nozzle’lar aracılığıyla civcivlerin üzerine doğru püskürtür. Plastik yapılı şırıngalar kompresyonlu bir hava sistemine bağlıdır ve kabinden bir civciv kasası geçtiğinde aşağı doğru hareket ederler. Şırıngaların aktivasyonu, manuel mekanik bir şalter ya da civciv kasası üzerinden geçtiğinde veya çoğu kuluçkahanede olduğu gibi elektrikle çalışan bölmeli devreden civciv kasası geçtiğinde olabilir. Aktivasyon süresi bittiğinde yani civciv kasası kabinden çıktığında, şırınga pistonu geri çekilir ve tekrardan hazneden gelen aşı ile doldurulur.
Aşılama süreci büyük kuluçkahanelerde gün içinde yüzlerce kez tekrarlanır ve çoğu kuluçkahanede haftada 4 ya da 5 gün aşılama yapılır. Tedarik edilen sprey kabin teknolojisi, kuluçkahaneler arasında farklılık gösterebilir. Sprey kabinlerindeki farklılıklar imalatçı firma ve aşı tedarikçisinden gelen verilere dayalı olacaktır. Bu durumdan lokasyon bazında da bahsedilebilir; dünyanın daha kırsal ve az gelişmiş bölgelerinde ekipman teknolojisinin kapsamlılığı gelişmiş ülkelerdekiyle aynı değildir. Ancak sprey aşılamanın arkasındaki konsept ve nihai sonuç teknolojiden bağımsız olarak aynıdır. IBV kuluçkahanede spreyle uygulanan tek aşı değildir; Newcastle ve Koksidiyozis aşıları da sprey yolla verilebilir, bu da sprey uygulamayı kitlesel aşılama için görünürde etkili bir yöntem haline getirmektedir.

Standart sprey kabin sistemiyle, aşı uygulamanızın ne kadar etkili olacağını etkileyen beş ana faktör vardır:
1.Hat hızı,
2.Basınç,
3.Akış hızı,
4.Nozzle ve şırınga sayısı
5.Uygulanan aşı miktarı

Geniş ölçekli kuluçkahanelerin üretim gereklilikleri yüksek iş hacmine sahip sistemleri gerektirir. Kuluçkahanelerdeki daha yeni işleme ekipmanları 120ft/dk hat hızlarında çalışabilir. İdeal olarak, bir sprey kabini de aşıyı bu hızda uygulayabilir, böylece kabin “hat üzerinde” güçlendirilebilir ve ek olarak konveyör hattı kurulması gerekmez. Sprey kabini hizasından geçen civcivlerin hızı; şırıngadan nozzle’lar aracılığıyla doğru miktarda civcivlere atılması gereken aşı miktarının zamanına eş olmalıdır. (ABD’de bir civciv kasasında 100 civciv için 100 dozluk standart uygulama hacmi 7ml’dir. Avrupa ve dünyanın diğer bölgelerinde 30ml kadar yüksek olabilir.) Üretime eş aşılama hızlarına ulaşılabilir ancak bu yalnızca şırıngalara uygulanan basıncın arttırılması ya da şırıngaların değiştirilmesiyle akış hızının arttırılması sayesinde olur. Şırıngayı değiştirmek akış hızını belli bir miktarda değiştirecektir ve bu miktar sıklıkla gereken aşılama hızına eş olmayacaktır. Çoğu zaman basınç, üretim hızına uyum sağlaması için arttırılır ancak bu, aşıyı nozzle’dan daha yüksek basınçlarda çıkmaya zorlar. Daha yüksek basınçlar virüs partiküllerine zarar vererek ve aşının aerosol damlacığa dönüşümünü arttırarak, çoğunun kabinin dışına püskürtülmesine ve civcivlere ulaşmamasına neden olur. Nitekim araştırmalar, toplu uygulanan IBV aşı miktarının %50’sinden fazlasının, kuluçkahanelerde civciv düzeyine ulaşmadığını göstermektedir.
Bugünkü sprey kabinlerinde kullanılan fan-tipi nozzle’lar, belli bir zaman aralığında, belirlenmiş belli bir aşı miktarını (akış hızı), spesifik bir fan açısından spreylemek için tasarlanır. Çoğu ABD kuluçkahanesi, nozzle üzerinde bazı spesifikasyonları belirtir.
ÖR: 80-01, dakika başı 10 galon akış hızı olan 80 derece sprey açısı anlamına gelir.
Kabin üreticileri, sprey kabinlerini tasarlarken bu spesifikasyonları kullanır, böylece sprey aşı, özellikle tekli (merkezi noozle) tasarımı düşünüldüğünde, civciv kasasının bir başından diğerine tamamen gönderilebilir. Ancak çoğu kuluçkahane, noozle için belirtilmiş uygun basınç ayarlarını kullanmamaktadır. Basıncı arttırmak ya da azaltmak, sprey açısını arttırır ya da azaltır ve akış hızını değiştirir. Nozzle özellikleri üzerinde basınç artışı, akış hızını arttıracak ve daha hızlı hareket eden (yüksek hat hızlarında) civcivlerinizi aşılamanızı sağlayacaktır ancak bu sprey, açınızı genişleterek, spreyin aslında civciv kasasının kenarlarından gitmesine neden olan “yüksek aşı salınımına” neden olabilir. Bu ayrıca aerosol partikül oluşumunu da arttıracaktır ve civcivlerinize ulaşan aşı miktarını azaltacaktır. Basıncınızı noozle spesifikasyonlarının altına düşürmek (bu daha sıklıkla görülür) akış hızınızı azaltacaktır ve daha yavaş bir hat hızına ulaşmanızı sağlayacaktır aynı zamanda sprey açınız da azalır. Bu durum kasadaki tüm civcivlerin (bir baştan diğerine) aşı almasını olumsuz etkileyebilir.

Aşılama sürecini hızlandırmanız ya da yavaşlatmanız gerekirse, ya da koksidiyozis aşılarında olduğu gibi daha fazla miktarda uygulamanız gerekirse, aşıyı uyguladığınız nozzle değiştirerek sistemin akış hızını da değiştirebilirsiniz. Yukarıdaki örnekte olduğu gibi, IBV aşılarını uygulamak için standart bir tekli nozzle kurulumu, 80 derecelik sprey açısına ve 6.7 galon/dakika akış hızına sahip olabilir ancak koksidiyozis aşısını uygulamak için standart püskürtücünün akış hızı 15 galon/dakika (80-015) olacaktır. Koksidiyozis aşıları genellikle 21ml hacminde uygulanır ve bu nedenle aşılama hızına erişmek için daha yüksek akış hızlı bir noozle’a ihtiyaç duyacaktır. Ancak yakın zamandaki araştırmalar, daha yüksek miktarlarda IBV aşısı uygulamanın, civciv düzeyine ulaşan aşı miktarını arttırdığını ve aşılama sonrasında daha yüksek aşı alımı olduğunu göstermiştir. Bunun bir nedeni, daha yüksek akış hızı olan püskürtücülerin, aşı spreylenirken daha büyük aşı damlaları üretmesidir. Daha büyük damlalar daha ağırdır ve civciv düzeyine daha hızlı konumlanır, bu da civcivlere ulaşan toplam aşı miktarını arttıracaktır. Aynı zamanda IBV bir üst solunum yolu patojeni olduğu için, daha kalın sprey damlaları aşının derin dokularda solunmasını önleyerek, üst solunum yolunda kalmasını sağlayacaktır. Diğer kabin parametrelerini etkilemeden uygulama miktarını arttırmanın bir yolu da, iki ya da daha fazla şırınga ve nozzle kullanmaktır. 21ml koksidiyozis aşısı uygulamasında durum budur; toplam miktar daha yüksek akış hızına sahip iki plastik şırıngadan verilecek şekilde bölünür ve bir adet daha düşük akış hızına sahip şırınga 7ml IBV aşısını uygulamak için gereken ile karşılaştırılır. Çoğu kanatlı üreticisi aşılama sürecinin etkinliğini arttırmak amacıyla, IBV aşısını iki şırınga ve nozzle’dan daha fazla miktarlarda uygulamaya başlamıştır. Önceden referans verilen araştırma 21ml uygulama hacmindeki IBV aşısının en iyi sonuçları verdiğini göstermiştir.

Kitlesel sprey aşılama etkinliği çok fazla tanımlayıcı parametreye sahip olan devinimli bir hedeftir. Birçok araştırma, tüm IB aşılarının aynı olmadığı ve bazılarının sprey kabin ayarlarını ne kadar değiştirirseniz değiştirin, asla diğerleri kadar iyi olamayacağını göstermiştir. Ayrıca araştırmalar, soğuk (buzdolabına konulmuş) dilüent ile seyreltilen ve sonrasında oda sıcaklığında ısınmaya bırakılan (kuluçkahanenin üretim katında) IBV aşısının uygun titreleri yalnızca 1.5 saat koruduğunu göstermiştir. Sıcak dilüent ile seyreltiğinde ise bu süre yarıya inebilir. Ancak bunların hiçbiri, sprey kabinindeki ayarların ve spesifikasyonların da aşı etkinliğini arttırıp, azaltabileceği gerçeğini de değiştirmez. Sahada tüm kuluçkahane sprey kabin ayarları, tesisin hat hızına göre geliştirilir. Çoğu kuluçka, oldukça yüksek işleme hızlarında “hat fazlası” sistemler kullanır; basınç, şırınga ve nozzle buna eş olacak şekilde ayarlar. Bazı kuluçkalar işlem hatlarını birden fazla aşılama hattına böler, böylece aşırı işlem hızlarına eşitleme yapmak zorunda kalmazlar. Sprey kabinleri için optimizasyon parametreleri genellikle hiçbir zaman deneysel olarak ölçülmez; duyarlı sprey ölçüm kağıtlarıyla sarılmış boş civciv kasaları, kabin içine yollanır, basınçlar spreyin kağıdın tamamına yayılmasına göre ayarlanır ve bu her gün değişebilir. Sprey kabinlerinde kullanılan plastik şırıngalar tek kullanım için tasarlanmıştır ancak değiştirilmeden önce yüzlerce civciv kasasının aşılanması için kullanılır. Plastik şırıngalar yerinden çıkabilir, sızıntı yapabilir ya da aşıdan daha fazla hava çekebilir.
Nozzle’lar her sprey aşılama boyunca ve sonrasında mutlaka kontrol edilmelidir. Kişisel deneyimler bunların, aşılama paterni etkilenmese dahi çok kolayca aşınabileceğini ve içinden geçen aşı virüsünün canlılığını kaybedeceğini göstermiştir.
İnfeksiyöz Bronşitis’e karşı korunma kanatlı endüstrisinde sürekli bir sorundur. Bu sorunla mücadeleye yardımcı olmanın bir yolu, civcivlere uygun ve etkili bir şekilde aşılamak için elimizden gelenin en iyisini yapmaktır. Bu süreçteki ilk adım uygun sprey kabini kullanımı adına eğitim, sonrasında monitoring ve belirli aralıklarla denetimdir.

• Paylaş