Kanatlı beslenmesinde yağların kullanılması

14 Mart 2019

Broiler beslenmesinde enerji miktarı, tavuğun yaşına, barsak kapasitesine ve kanatlının sindirebilme yeteneği gibi etkenlere göre ayarlanır. Rasyonlara katılan yağ miktarı, enerji miktarını etkiler.

Kanatlı üretimi her iş gibi kar elde etmeyi amaçlayan bir iş dalıdır. Dolayısıyla üretim maliyetlerinin mümkün olduğu kadar düşük olması hedeflenir. Üretim maliyetlerinin %60-70’ini beslenme maliyetleri oluşturur ve enerji, tek başına tüm beslenme faaliyetinin %70’ini kapsar. Kanatlı beslenmesi, enerji gereksinimini karşılamaya yönelik besinlerin verilmesi temeline dayanır ve kanatlılar günlük olarak, canlı ağırlıklarının %5’i oranında yem tüketirler. Beslenme maliyetlerinin en ucuz enerji kaynağından karşılanması ve en yüksek büyüme oranını sağlayanın seçilmesi ve kanatlı rasyonlarının enerji dengesinin iyi yapılması gerekir.

‘Yağ’ terimi (hayvansal veya bitkisel) hem inan beslenmesinde hem de hayvan beslenmesi rasyonlarında kullanılan bir içeriktir. Diyetlere yağ katılması; enerji elde edilmesini, yağda çözülen vitaminlerin emilmesini, tozlanmanın azalmasını, lezzetin artmasını ve tüketilen enerjinin veriminin artmasını sağlar. Aynı zamanda gıdaların sindirim kanalından geçme oranını azaltarak besin maddelerinin daha iyi emilmesine neden olur.
Rasyonlara özellikle sıcak havalarda ransiditenin azaltılması için antioksidanların katılması gerekmektedir çünkü yüksek sıcaklıklar yağların oksidasyonunu hızlandırır. Aynı zamanda karkas kalitesinin, raf ömrünün ve içerik maliyetlerinin de dikkate alınması gerekir.
Yağlar genellikle civcivler sekiz günlük yaşa gelene kadar emilmezler. Araştırmalar çoklu doymamış yağ asitlerinin, doymuş yağ asitlerinden daha iyi emildiklerini göstermektedir.
yumurta tavuklarının rasyonlarına %4 oranında yağ katılması, erken dönem yumurta ağırlığını artırır. Mısır yağının kanatlı yağına oranla, yumurta ağırlığını daha fazla arttırdınına yönelik çalışmalar vardır. Tavuk yemlerine yağ katılmasının, protein düzeyine bağlı kalmaksızın yumurta ağırlığını artırdığı saptanmıştır. Yağ katılmasının, bu etkiyi yaz aylarında daha fazla gösterdiği belirtilmiştir.

Yağ kaynakları
Yağlar broiler rasyonlarında yüksek enerji kaynağı olarak kullanılmaktadır. Lipidlerin enerji doyma potansiyeli, verim ve zincir uzunluğu derecesine göre belirlenir.
Gliserol molekülündeki yağ asidinin yerleşimi ve serbest yağ asitlerinin oranı, rasyonun enerji değerlerine yansır. Doymuş yağ asitleri daha az emilebilme özelliğine sahiptir ve doymamış yağlara oranla daha düşük enerji değerine sahiptir.
Kaynağın kompozisyonu, hayvan için sağlanan enerji miktarını belirler. Birçok diyetsel yağ kaynağı, doymuş yağdan çok doymamış yağ asitleri içerir. Yağ asitleri kompozisyonunun bilinmesiyle, hayvana sağlanan enerji seviyesinin ayarlanması mümkün olabilmektedir. Bitkisel yağlar yüksek sindirilebilir özelliktedir ve çiftlik hayvanları için en iyi enerji kaynağını oluşturmaktadır. Yağlar insan tüketiminde de kullanılabildikleri için pahalıdır, bu da rasyonlarda maliyetin düşürülmesi amaçlanırken zorluk oluşturur.

Diyetteki yağın karkas kalitesine etkisi
Doymamış yağlar, yüksek enerji değerine sahiptir ve uygun miktarlarda kullanıldıklarında değerleri açıkça görülebilir. Kanatlı beslenmesinde aşırı miktarda yağ kullanımı, karkas yağlarında doymuş yaş asitlerinin yüksek oranda gözlenmesine neden olur. Doymamış yağ asitleri erken zamanda, karkas kalitesi değil, sadece diyetten enerji ihtiyacının önemli olduğu zamanlarda kullanılır. Bu da genç kanatlıların, doymamış yağları, doymuş yağlardan daha iyi sindirmelerini sağlar.
Kanatlı büyüdüğünde ve karkas durumu önemli hale geldiğinde rasyonla daha fazla doymuş yağ alınmalıdır. Bu aynı zamanda yaşlı kanatlıların doymuş yağları daha iyi sindirmelerinden kaynaklanır. Biyolojik antioksidan olan E vitamini karkasta oksidasyonu önlemesi için diyete ilave edilir. Yağlar diyette antioksidan aktivite göstermez, bu nedenle dışarıdan antioksidan ilavesine gerek duyulur. Diyetteki yağ asitleri anlamlı bir modifikasyon olmadan emilir. Bu da kanatlı beslenmesindeki yağ asitleri profillerinin insan sağlığına uymasını olanaklı hale getirir. İnsan beslenmesinde n-3/n-6 oranın artması, plazma lipidlerini düşürerek koroner kalp hastalıklarına neden olur. Yağ asitlerinin n-3 seviyesinin üzerine çıkması, yalnızca karkastaki doymuş yağ asitleri seviyesi azaltmaz, ayrıca broilerlerde abdominal yağ miktarını da azaltır ki bu da daha sağlıklı tavuklar anlamına gelmektedir. Rasyonla alınan fazla yağın abdominal ve visceral yağlanma meydana getirmesi, kesimhane artıklarını da artırır.

Yaşın enerji kullanımı üzerine etkisi
Kümes hayvanlarının gereksinimleri türe ve yaşa göre değişir. Genç kanatlılarda yağların sindirilmesini sınırlayıcı faktörler; lipaz enzimi ve safra tuzu sekresyonudur, bu yüzden rasyonlarında büyük oranda kullanılmazlar. Genç kanatlıları çok büyük oranda yağlarla beslemek, genç yaşta yağların birikimine sebep olarak, büyümeyi olumsuz yönde etkiler. Broilerler yumurtacı tavuklardan daha fazla yağa ve tahıl ürününe ihtiyaç duyarlar. Broilerlerin hızlı büyümesi gerekir ve dokularının gelişiminde protein kullanımı için enerjiye ihtiyaç duyarlar. Yumurtacı tavukların hızlı büyümesi gerekmez dolayısıyla fazla enerjiye de ihtiyaçları yoktur. Fazla yağ alımında, yağ birikimi gerçekleşir, bu da üreme sisteminin gelişimini engelleyebilir.

KANATLI BESLEMEDE KULLANILAN YAĞLAR
Kanatlı beslemede kullanılan yağlar kökenine göre, bitkisel, hayvansal, bitkisel-hayvansal karışımı ve atık yağlar olarak 4 grupta toplanabilirler.

BİTKİSEL KÖKENLİ YAĞLAR: Hayvan beslemede kullanılan bitkisel kökenli yağlara, yemlik sıvı yağlar adı da verilmektedir. Bunlar soya fasülyesi, ayçiçeği, pamuk tohumu, palmiye, kolza ve keten tohumu gibi yağlı tohumların işlenmesi sonucunda yan ürün olarak elde edilirler. Bu yağlar, daha çok doymamış yapıdaki yağ asitlerinden oluşmaktadır. Bitkisel yağarın sindirilebilirliği oldukça yüksektir. Soya fasülyesi yağının metabolize olabilir enerji değerinin etlik piliçler için 8.739 kkal/kg olduğu, bu değerin mısır yağında 8.830 kkal/kg olduğu bildirilmektedir.

Pamuk yağı: Pamuk yağı kullanımı içeriğindeki doğal sarı pigment cinsi olan ve toksik /anti-besin özelliği taşıyan gossipol varlığı nedeni ile sınırlıdır. Pamuk çekirdeği yağı ilave edilen broiler rasyonlarına demir sülfat ilave edilmesi, gossipol şelatlarının emilmesini engellediği için, zorunludur.

Ayçiçek yağı: bazı araştırmalar ayçiçek yağı ilave edilen rasyonların, zeytinyağı ilave edilen rasyonlara oranla daha iyi gelişmeye katkı sağladığını ve besinden faydalanımı artırdığını belirtmektedir.

Keten tohumu yağı: Soya, ayçiçeği, kanola ve keten tohumu yağları, 5 haftalık broilerlerde etin yağ asitleri profilinin araştırılması ve besleyici özellikleri değerlendirilmek açısından araştırılmıştır. Örnekler arasında et kalitesinde fark gözlenmezken, kanola yağı ile beslemede ettin sululuk oranı daha yüksek olarak değerlendirilmiştir. Aynı çalışmada keten tohumu ile beslene örneklerdeki omega-3 miktarı daha yüksek değerde saptanmıştır.

Soya yağı: %0.4-8 soya yağı ve soya yağından üretilen asit yağları içeren broiler rasyonları karşılaştırıldığında kilo alma ve yem dönüşümü değerlerinde bir fark gözlenmemiştir. Birçok farklı yağın kanatlı rasyonlarına katıldığı bir araştırmada, soya yağının katılması daha iyi kilo alma ve gıda alımında artma meydana getirdiğini göstermiştir.

HAYVANSAL KÖKENLİ YAĞLAR: Bunlara katı yağlar adı da verilmektedir. Katı yağlarda elde edildiği kaynağa göre; sığır, koyun, tavuk ve domuz yağı biçiminde sınıflandırılabilir. Bunlardan sığır ve koyun kökenli olan katı yağlar don yağ (iç yağ) olarak da adlandırılmaktadır.

Don yağı (iç yağı): Mezbahalarda ve et endüstrisinde sığır, koyun gibi hayvanların karkaslarından çıkan yağlardır. Don yağında palmitik ve stearik asit gibi doymuş yağ asitleri yüksek düzeyde bulunurlar. Yemlerde tek başlarına kullanılabilmekle birlikte, bitkisel yağlarla karıştırılarak da kullanılabilmektedirler. İç yağın etlik piliçlerde 6.205-7.385 kkal/kg arasında azota göre düzenlenmiş metabolize olabilir enerjiye sahip olduğu bilinmektedir.

Tavuk yağı: Tavuk kesim yerlerinde tavuk gövdesi ve iç organlarından ayrılan yağların ve diğer yenilemeyen organların işleme (rendering) tesislerinde işlenmesiyle elde edilen yağlardır. Don yağa göre doymamış yağ asitleri oranı daha yüksektir. Kanatlı yağının metabolize olabilir enerji değerinin, etlik piliç yemlerine %5 veya %20 düzeylerinde katıldığı zaman 8.100-8.400 kkal/kg olduğu bildirilmiştir. Kanatlı yağları yumurta kabuğu yemlerine %4’e kadar katılabilektedir ve bunun da yumurta ağırlığını arttırdığı bildirilmektedir.

Domuz yağı: Kesimlen domuzların taze ve sağlam dokularından elde edilmektedir. Don yağa göre doymamış yağ asitleri oranı daha yüksektir.

Balık yağı: Balık yağlarının yağ asitleri profilleri kullanılan balık türü ve çeşidine göre değişebilmektedir. İçerdikleri doymamış yağ asitlerinin insanlar üzerindeki faydalarından dolayı, özellikle fonksiyonel ürünlerin üretimi amacıyla yemlere sıklıkla katılmaktadır. Balık yağı kaynakları, bölgesel olarak üretilen balıkların türlerine göre değişir.kulanılan kaynağa göre yağın oksidasyonunu takip etmek, son üründe istenmeyen aroma ve koku oluşumunu engellemek için gereklidir.

BİTKİSEL-HAYVANSAL KARIŞIMI YAĞLAR (Karışık yağlar): Bu grup yağlar, değişik oranlarda bitkisel ve hayvansal yağ karışımı olup pazara sıvı ya da toz şeklinde isteğe göre sunulmaktadırlar.

ATIK YAĞLAR: Lokanta gibi işletmelerin değişik amaçlarla yağı kullandıktan sonra geriye kalan kısmına denilmektedir.

ASİT YAĞ (Asit soapstock): Yıkama yolu ile mineral asitlerden arındırılmış bitkisel veya hayvansal kaynaklı yağlara denir. Bitkisel yağların, rafinasyon işlemleri sırasında bir alkali ile reaksiyona sokularak sabun elde edilmesinin ardından, santrifüj uygulanması sonucunda ayrışan ürüne soapstock adı verilir. Bu sabunumsu maddenin asidifiye edilmesiyle elde edilen asit yağ, hayvan yemlerine katılmaktadır. Asit yağlar tek başlarına enerji kaynağı olarak yeme katılırlarsa, elde edildikleri yağa göre daha düşük metabolize edilebilir enerjiye sahip oldukları dikkate alınmalıdır.

KULLANILMIŞ YAĞLAR (Sarı grease yağlar): Hazır gıda üretim işletmelerinde ve benzeri yerlerde balık, et ve patates gibi ürünlerin yağda kızartılması sonucunda geriye kalan ve tekrar kullanılmayacak özellikteki yağlardır.

HİDROLİZE YAĞLAR: Sabun yapımında kullanılmak için yağ işleme yöntemleri sonucu elde edilen ürünlerdir.

KARIŞIK YAĞLAR: İç yağ, tavuk yağı, asit yağ ve lokanta yağları gibi çeşitli yağların karıştırılmasından oluşan yağlardır.

• Paylaş