Yumurta büyüklüğünün kontrol altına alınması ve erken dönemde daha büyük yumurtalar elde etmenin yolları

9 Mart 2019

Uluslararası piyasalar baz alındığında yumurtalar esas ebatlarında satılmasına karşın, halen birçok tüketici seçimlerini büyük boy yumurtalardan yana kullanmaktadır.

Yumurta çeşitliliği için yapılan genetik düzeltmeler ürünlerin tüm olası verim sonuçlarını belirlemeyi hedefler. Genetik olarak belirlenmiş bu yelpazenin içinde bizler, yönetim sistemlerimizi ürünlerin özellikleri yönünden en iyi şekilde kullanarak üretimin karakteristiğini başkalaştırabilir, kendi piyasamız için en karlı hale getirebiliriz. Uluslararası piyasalar düzeyi baz alındığında yumurtalar esas boylarında satılıyor. Fakat birçok tercih hala yumurta büyüklüğüne göre yapılıyor. Tüketiciler hala seçimlerini büyük boy yumurtalardan yana kullanıyorlar. Hindistan piyasası yumurtaları boyutlarına göre derecelendirmemesi açısından bu yönüyle diğer pazarlardan ayrılmaktadır. Tüketicilerin ve piyasaların bunlar gibi seçim farklılıkları nedeniyle bu işle uğraşan kümes hayvanları çiftçileri hem fazla sayıda yumurta üretimine hem de bunların maksimum boyutlarında olmalarına eşit derecede önem vermek zorunda kaldılar. Seçicilerin gözünde yumurtanın çapından ya da diğer ölçüm birimlerinden ziyade onun boyutu ağırlığı için daha iyi bir referans oluyor. Doğru yumurta büyüklüğünü ölçmek için yapılacak en iyi şey bir düzine yumurtanın net ağırlığını ölçmektir. Aslında yumurta ağırlığını etkileyen faktörlere yumurta büyüklüğü için de başvurulabilir. Üretim döngüsünün ticari yumurtacılığındaki tavuklar yumurtlamaya küçük yumurtalarla başlayacak, birkaç hafta sonra orta boya ve daha sonrasında büyük boya geçiş yapacaktırlar. Herkesçe bilinen yumurta büyüklüğünün belirlenmesindeki ana faktör gövde ağırlığıdır. Bunun yanında yumurta üretiminde kullanılan bütün diyet içerikleri ve besin maddeleri üretimde yumurta büyüklüğünün belirlenmesi için kullanılabilir.

Yumurta büyüklüğünü etkileyen faktörleri şu başlıklar altında toplayabiliriz:
*Genetik faktörler
*Besinsel faktörler
*Yönetim faktörleri

GENETİK FAKTÖRLER
Irklar ve Islah Sistemleri
Hafif ırklar ağır ırklardan yaklaşık bir ay kadar erken olgunlaşır. Kuşların bu vücut büyüklüklerindeki ve iştahlarındaki farklılığa bağlı olarak yumurta büyüklükleri çeşitlilik gösterir. Tavuklar büyük, orta, küçük boylarda yumurtalar yumurtlamaları için geliştirilebilir. Kahverengi yumurta yumurtlayanların yumurtaları vücut büyüklüğü ve alınan gıdalarla ilişkili olarak daha büyüktür. Ağır cinslerin yumurta ağırlıkları da hafif cinslerinkinden daha fazladır. Eğer gereken vücut ağırlığına ulaşılmışsa olgunluk sürecine erkenden girilmesi değerli bir özellik olabilmektedir. Yumurta büyüklüğü ya da ağırlığı seçim yoluyla geliştirilebilen ve genetik olarak miras kalan bir özelliktir. Yumurta ağırlığı gibi geliştirilen yüksek kalıtsal özelliklerde bireylerin seçimleri fenotipik performansları baz alınarak yapıldığında tatmin edici sonuçlara varılmıştır. Bu bireysel seçim olarak bilinir. Günümüzdeki yetiştiricilerin çoğu piyasanın ihtiyacı olan yumurta boylarını üretmek için bu cinsleri geliştirdi. Rastgele örneklemeler piyasadaki farklı cinslerin yumurta boylarını karşılaştırmak için iyi bir rehberdir. Yumurta ağırlığı anneye ya da cinsiyete bağlı her ikisinden de etkilenebilir. Bu özellik poligenik ve yüksek oranda kalıtsal özellik gösteren devamlı bir varyasyondur, ölçülebilir ve kalitelendirilebilir. Dolayısıyla yumurtanın bu sayısal özellikleri birçok gen çifti tarafından belirlenir.

Ekonomik Olarak Önemli Genetik Özellikler
a)Vücut ağırlığı: Küçük yumurtaların en yaygın birinci nedeni düşük kilodaki yarkalardır. Üretim çemberinde normalin altındaki kilodaki yarkaların üreteceği yumurtaların daha küçük olacağı bilinir. Yaşın 18 haftasında vücut ağırlığına eklenen her 45 gr için yumurta boyu 0.5 gm artar. Ek olarak, genellikle düşük kilolu yarkaların 40 haftadan sonra yumurta kabuğu kalitesini korumak için gerekli iskelet çerçeveleri olmaz. Yumurta büyüklüğünde etkisi olan vücut ağırlığı yumurtlama süresi, ışıklandırma, beslenme, hastalık, tavuk başına düşen alan, gaga kesme gibi parametrelerden etkilenebilir. Ağırlığın izlenmesi için yarkalar düzenli olarak tartılmalıdır. İyi bir ağırlık takip programı 4 haftalıkken başlar ve bundan sonra her 2 haftada bir devam eder. Sürüdeki tartımlar 100 kuşluk gruplar halinde yapılabilir. Bu iş için kuşların seçileceği kafesler farklı lokalizasyonlardan olmalıdır ve kafes içindeki bütün kuşlar tartılmalıdır. Aynı kafeslerin tartımı doğruluk payını artırır. Vücut ağırlığındaki değişkenlik ortalama vücut ağırlığı kadar önemlidir. Hedef kuşların %90ının benzer olması ve%10unun ortalama vücut ağırlığında olmasıdır. Ölçümler her hafta yapılırsa yavaş büyümeden sorumlu faktörün saptanması daha kolay olacaktır. Tartım yem değişiklikleriyle aynı zamana denk getirilmelidir. Eğer sürünün vücut ağırlığı onların yaşındaki hedef kiloda değilse düşük ağırlıktakilerin diğerlerine yetişmeleri için bir şans daha verilmeli ve yem değişikliği ertelenmelidir. Bir pilicin büyümesi 6 ve 8 haftalık olduğu dönem arasında maksimum oranda artacaktır. Bu zaman kuşun iskelet yapısının bir erişkin boyutuna ulaştığı ve yumurta kanalının olgunlaştığı kendini yumurta üretimi için hazırladığı en uygun zamandır.
b)Yaş: Kuşun yaşının ilerlemesi başlangıçta yumurtladığı yumurta boyunun üretim döngüsünün sonlarında artması anlamına gelebilir. Çünkü yaşla beraber kuşların ağırlığı ağırlığa bağlı olarak da yumurta boyu artar.
c)Yumurta ağırlığı: Yumurta üretimi ve yumurta büyüklüğü arasında yakın bir negatif ilişki vardır. Doğru işletmecilik açısından bir sürünün tek tip vücut ağırlığına sahip olması ve sürüde koordineli olarak benzer zamanlarda cinsel olgunluk hedeflenmelidir. Daha az üretimi olan bir sürünün daha fazla yumurta ağırlığı vardır. Bu durumda yumurta büyüklüğü artar fakat yumurta sayısında köklü bir düşüş yaşanır ki bu istenilen bir olay değildir. Bundan dolayı öncelik sağlıklı bir sürü ve iyi üretimdir. Beslenme programları vücut ağırlığı ve yumurta üretimindeki artışa göre ayarlanmalıdır. Bu beslenme rejimini onlardaki değişikliğe ve gelişme evrelerine göre belirlemek önemlidir. Dişilerin pik sonrası yönetimi yumurta üretimindeki kalıcılığı korumak esas alınarak yem miktarını değişen vücut ağırlığı ve yumurta üretimine göre ayarlamaktır.
d)Cinsel olgunluk ve yumurta büyüklüğü: Erken cinsel olgunluk beraberinde çok sayıda yumurta üretimini getirir fakat yumurtaların boyutu küçük olabilir. Tersi, eğer cinsel olgunluk gecikirse büyük yumurtalar üretilecektir fakat üretilen yumurtaların toplam kütlesi azalabilir. Kuşların yeterli vücut ağırlığında, optimum zamanda cinsel olgunluğa ulaştıklarını takip etmek önemlidir. İstenen cinsel olgunluk yaşı cins karakteristiğine göre farklılık gösterebilir.
e)Yumurta sarısının ağırlığı: Yaşla beraber yumurtada albümin ve kabuk oranı azalırken, yumurta sarısı artma eğilimindedir. Bu da yumurta ağırlığını artırır.

BESİNSEL FAKTÖRLER
Enerji ve Yem Alımı
Genel olarak yemlerdeki enerji içeriğiyle yumurtlamanın değiştiği varsayılmıştır. Diğer bir deyişle yüksek enerji rasyonları düşük yem tüketimiyle sonuçlanır. Bu olay genellikle meydana gelirken, beklenen düşüşün pek azına bütün yönleriyle ulaşılır. Sonuç tavuk için net bir enerji artışının olmasıdır. Düşük enerji içeriğiyle hazırlanan yemlerin alınması sıklıkla tavukların iyi üretimlerini sürdürmeleri için yetersiz kalır. Bu tavukların özellikle pik üretim dönemlerinde kendi enerji ihtiyaçlarını bile yeteri kadar karşılayabilmeleri fiziksel olarak mümkün olmayabilir. Bazı durumlarda yumurta boyu ilk üretim için mağdur edici bir özellik olabilir. Yumurta boyunda küçülme diyet ve vücut proteinlerinin enerji için kullanılması sonucu gerçekleşebilir, bu durum yumurta kütlesinin oluşmasını engelleyebilir. Yumurtlamanın başlangıcında tavukların düzenli protein almaları yumurta boyutunun artmasıyla sonuçlanır. Bu zaman aralığında daha yüksek düzeyde protein beslenmesi demek yumurta boyunun daha hızlı artacağı anlamına gelir. Yetersiz enerji alımı yumurta boyunu sınırlandıran bir faktördür. Düşük enerji düzeyleri ve yüksek protein içerikli yemlerin alınmasıyla yumurta boyunda artış sağlanamaz.

Protein ve özel aminoasitler
Yumurta boyunun artmasıyla protein alımının artması arasındaki ilişki bir çok araştırmacı tarafından saptanmış ve rapor edilmiştir. Yumurta boylarının küçülmesi düşük protein alımının bir göstergesi olmuştur. Hatta metiyonin gibi spesifik aminoasitlerin yumurta boyunda neredeyse doğrusal bir etkisi vardır. Total yem, protein ve metiyonin sistein gibi sülfür içerikli aminoasitlerin alımında azalma pik sonrası üretimde yumurta ağırlığını kontrol etmekte yardımcı olabilir.

Linoleik asit ve yağ düzeyi
Yarkaların üretim siklusunun erken yumurtlama döneminde artmış linoleik asit düzeyleri yumurta boyunu büyütmede yardımcı olabilir. Diyetteki %1lik linoleik asitin yeterli olduğu saptanmıştır. Fakat linoleik asitin daha da yüksek düzeylerde kullanılmasının yumurta boyu üstünde özel bir etkisi yoktur. Yumurta boyu için en önemli besinler linoleik asit, proteinler ve bazı spesifik aminoasitlerdir. Bunlardan birinin azalması ya da diyetteki kombinasyonlarının azalması yumurta boyunu küçültür. Enerji kaynağındaki yağ oranının artırılması erken dönmede yumurta boyunu arttırabilir. Bu beklenen yumurta ağırlık artışını kontrol etmek ve bir kere de indirmek için daha kolay ve etkili bir yöntemdir.

Enzimler
Spesifik sülfür aminoasitlerle yumurta boyunun değiştirilebilmesi araştırmacıların enzim geliştirmelerine ve kullanmalarına neden olmuştur. Fiber matrisin serbest proteinleri tarafından Ksilanaz gibi enzim kombinasyonları geliştirilmiştir. Ek olarak enzimlerin kullanılması yaşa bağlı yumurtlama gücünün azalmasını düşürebilir.

Besleme programı
Üretim döngüsündeki bir yumurta tavuğu için beslenme gereklilikleri değişir. Yumurtlamanın pik dönemi boyunca ve sonrasındaki dönemde beslenmede büyük farklılıklar vardır. Alınan yem 18 ve 35. haftalar arasında artar, bu dönemde ihtiyaçları doğrultusunda yoğun olarak beslenilmelidirler. Bu aşamada fuzuli artan yem fiyatları aşırı beslenmeyi engeller. Üretim döngüsü genellikle ön-yumurtlama, pik öncesi, pik ve pik sonrası yumurtlama fazlarına bölünür.

YÖNETİM FAKTÖRLERİ
Aydınlatma programları
Yumurta üretiminin başlangıcında yarkanın vücut ağırlığını geliştirmek ve cinsel olgunluğu geciktirmek için bir yoldur. Eğer gerekli vücut ağırlığı sağlanırsa erken olgunluk iyi bir özellik olabilir. Ancak en azından standart vücut ağırlığı 18 haftada oluşmaz, ışık stimülasyonları sürünün bu ağırlığa ulaşma süresini kısaltabilir. Cinsel olgunluğa geç girilmesi sonucunda genellikle daha büyük yumurtalar oluşur. Erken yumurtlama döneminde daha fazla yem tüketiminin teşvik edilmesi de yumurta boyunda artışı destekler. Yem sıklığını artırmak ya da alan sıcaklığını düşürmek gibi yönetim uygulamaları yem tüketimini artırabilir. Cinsel olgunluk ışıklandırma programı kullanılarak geciktirilebilir. Bunun için 9 haftalıktan sonraki büyüme döneminde sürüye verilen ışık miktarı bir parça azaltılır. Ahemeral aydınlatma sistemleri araştırmasında 24 saatten daha fazla(28 saat) sürece ışık döngüsü yumurta boyu ve özgül ağırlık artışıyla sonuçlanmış. Bu yolla geliştirilen yumurta büyüklüğü kuşlar 24 saatlik döngülerine döndükten sonra da devam etmiş.

Stresi en aza indirmek
Olgunluk zamanındaki stresli olayların vücut ağırlık artışı üzerinde derin etkileri olabilir. Mümkünse bu dönem boyunca, taşınma, elle aşılama, gaga kırpma gibi stresli yönetim uygulamalarından kaçınılmalıdır. Gaga kırpma işlemi 6 haftalıktan önce tamamlanmış olmalıdır. İlk gaga kırpımı için en uygun zaman 7.-10. Günler, eğer gerekliyse ikincisi 6 haftalıkken yapılmalıdır. Erken bir kırpmada kuşlar daha çabuk iyileşecek, daha az acı duyacak ve daha az büyüme geriliği yaşayacaktır. Yarkalar aşırı kalabalıktan korunmak için erkenden yumurtlama evlerine taşınmalıdır. Buraya geç taşınmaları zararlı olabilir, bazı kuşlar için kısıtlı yem ve su tüketimine yol açabilir. Aşırı kalabalık 15-17. Haftalarda yapılan bir taşımayla önlenebilir.

Yumurta kalitesini artırmak için hastalıklardan korunma ve uygun aşılama programları
Bazı enfeksiyöz hastalıkların yumurta kalitesi ve miktarında olumsuz bir etkisi olduğu belgelenmiştir. Herhangi bir infeksiyon süreci, bir inflamatuar yanıt yem ve su alımı üzerinden yumurta üretimini etkileyebilir. Buna ek olarak amino asit ve proteinlerin yumurta üretimi gibi faaliyetlerden başka vücutta antikor üretimi ve immun yanıtın diğer bileşenlerini oluşturmak gibi daha hayati görevleri vardır. Newcastle Hastalığı, Enfeksiyöz Bronşitis ve EDS-76 zayıf ve kusurlu yumurta kabuğu oluşumuna neden olur çünkü bu hastalıklar doğrudan yumurta kanalını etkiler ve buraya hasar verir. New Castle Hastalığı, yumuşak kabuklu ya da az kabuklu yumurta üretimine yol açar. Avian Enfeksiyöz Bronşitis üretimde birdenbire görülür, yumurta üretimi yaklaşık 4 hafta gecikebilir. Yumurta üretimi 1-2 ay sonra normale dönebilir fakat yumurta kalitesi normal olmayabilir ve kuluçka randımanı azalabilir. Yumurtalar ince kabuklu, deforme olmuş ya da normalden daha küçüktürler. İç kaliteyi gösteren kalın albümin kaybolmuştur, şalaz bozulmamış olabilir. Yumurta Bırakma Sendromu-76 üretimde depigmentasyona ve yumurta verimindeki ani değişkenliklere neden olur. Az kabuklu, çatlak, az kütleli yumurta üretimi görülür. Mycoplasma gallisepticum (MG) ve Mycoplasma synoviae (MS), Newcastle, bronşit ve diğer solunum patojenleriyle etkileşim yoluyla yumurta büyüklüğü ve kalitesi problemlerinde rol oynayabilir. Bunlar gibi bir çok faktör yumurta büyüklüğünü etkiler. En büyük faktör yumurta tavuğunun yaşıdır. Tavuğun yaşıyla yumurta büyüklüğü de artar. İkinci faktör tavuk cinsidir. Bir diğeriyse kuşun ağırlığıdır. Yarkalar cinsel olgunlukta gereken ağırlığın önemli ölçüde altındalarsa, küçük yumurtalar üretirler. Yumurta ağırlığını etkileyen yönetim faktörleri; aydınlatma, ısı, stres, aşırı kalabalık ve beslenmedir. Bu değişkenlerin tümü yumurta üreticisi için büyük önem taşır. Dikkatli sürü yönetimi hem tavuklara hem de üreticiye fayda sağlar.

• Paylaş